در نظام حقوقی ایران دو نوع ازدواج قانونی محسوب می‌شود، ازدواج دائم و ازدواج موقت، که در اصل احکام با یکدیگر مشترک‌اند و اندک تفاوتی در بعضی موارد دارند ودر این نوشتار سعی می‌شود نقاط تفاوت این دو نوع ازدواج را مورد بررسی قرار گیرد. موانع نکاح و شرایط اولیه‌ی لازم برای ازدواج مانند اهلیت و ….
🔹اگر در نوع یک ازدواج شک کردیم، ازدواج دائمی درنظر بگیریم یا ازدواج موقت؟
در مورد انواع نکاح، اگر در نوع ازدواج شک کنیم و قصد دو طرف غیرقابل تشخیص باشد، اصل را بر دائمی بودن آن نکاح می‌گذاریم و احکام آن را جاری می‌کنیم. بنابراین در ابتدا به تعریف و شرایط نکاح موقت می‌پردازیم و هر چه غیر از این موارد باشد نکاح دائم محسوب می‌شود.
🔹تعریف عقد موقت یا نکاح منقطع که به آن متعه و در اصطلاح عوام( صیغه) هم می‌گویند:
ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی: نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.
همانطور که از نام‌گذاری این نکاح مشخص است، بر‌خلاف ازدواج دائم، نکاح موقت برای مدت مشخصی ایجاد می‌شود و با پایان یافتن مدت زمانی که دو طرف مشخص کرده‌اند خود به خود رابطه‌ی زوجیت بین زن و مرد تمام می‌شود.
ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی: مدت نکاح منقطع باید کاملا معین شود.
مدت عقد نکاح باید در زمان عقد مشخص شود و این که صرفا قابلیت تعیین داشته باشد کفایت نمی‌کند. برای مثال باید تعیین کنند که برای مدت دوسال از تاریخ عقد.
موضوع تعیین مدت در عقد موقت بسیار اهمیت دارد. در قانون صراحتی مبنی بر اینکه عدم ذکر مدت در ازدواج موقت باعث باطل شدن عقد است وجود ندارد و عقیده غالب بر اینست که عدم ذکر مدت در ازدواج باعث باطل شدن عقد نیست و عقد ازدواج دائم محسوب می‌شود.
بنابراین اولین تفاوت عقد موقت با دائم همین موضوع مدت و اهمیت آن است که در عقد دائم چنین موضوعی اصلا موضوعیت ندارد و عقد به نیت مادام‌العمر بودن و تمام نشدن ایجاد می‌شود.
ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی: در نکاح منقطع عدم مهر موجب بطلان است.
یکی‌دیگر از تفاوتهای عقد موقت و دائم لزوم تعیین مهریه در هنگام عقد است. در عقد دائم دو طرف می‌توانند تعیین مهریه را به بعد از عقد موکول کنند و با نامعلوم بودن میزان مهریه می‌توان خطبه‌ی عقد را جاری کرد و رابطه‌ی محرمیت و زوجیت برقرار می‌شود. اما در عقد موقت در هنگام عقد باید میزان مهریه معلوم باشد و بدون تعیین میزان آن، خطبه‌ی عقدی که جاری می‌شود باطل است. آنچه در عقد موقت شرط است تعیین میزان مهریه در همگام عقد است و نه پرداخت آن یعنی می‌تواند زوج بعد از عقد مهریه را هر موقع که زوجه مطالبه کرد پرداخت کند. شرایطی که مهریه باید داشته باشد مانند همان شرایط مهریه در عقد دائم است.
ماده۹۴۰ قانون مدنی: زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می‌برند.
همانطور‌که در متن قانون ملاحظه می‌شود شرط ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر این است ازدواج آنها دائمی باشد. بنابراین در ازدواج موقت در صورت فوت یکی از زوجین، همسر موقت از اموال متوفی ارث نمی‌برد مگر اینکه در قالب غیر از ارث، از یک سوم اموال خود که می‌تواند قبل از مرگ خود وصیت کند، مالی را به همسر موقت خود بدهد اما این مورد خارج از موضوع به ارث رسیدن است و در عقد موقت مطلقا ارث زوجین از یکدیگر وجود ندارد.
ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی: در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.
ماده ۱۱۱۳: در عقد انقطاع(موقت) زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.
همانطور‌که قانون تاکید کرده است الزام مرد به پرداخت نفقه فقط در عقد دائم وجود دارد و در عقد موقت مرد الزامی به پرداخت نفقه ندارد مگر اینکه به‌عنوان شرط در ضمن عقد مطرح شود یا دو طرف بر اساس این موضوع عقد را جاری کنند. و بطور ضمنی این شرط قابل برداشت باشد.
ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی: عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع منحل می‌شود.
در مورد تمام شدن و ختم رابطه زوجیت، در عقد دائم با فسخ یا طلاق انجام می‌شود اما در عقد موقت یا با فسخ یا خاتمهی مدت عقد تمام می‌شود و اگر زودتر از موعدی که در عقد درنظر گرفته‌اند، قصد جدایی کنند، مرد با بخشش مدت باقی مانده، به عقد خاتمه می‌دهد. در هر دو نوع نکاح فوت یکی از طرفین هم موجب خاتمهی رابطه زوجیت می‌شود.
ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی: عدّه طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است مگر این که زن با اقتضای‌سن، عادت زنانگی نبیند که در این‌صورت عدّه او سه ماه است.
ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی: عده‌ی فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد نکاح منقطع در غیرحامل دو طهر است مگر این که زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.
همانطور‌که در متن ماده ذکر شده است، عده‌ی دو ازدواج با یکدیگر متفاوت است و در عقد دائم، سه طهر است اما در مورد عقد موقت چه فسخ آن چه بذل مدت از طرف شوهر و چه خاتمهی مدت عقد، عده ای که زن باید نگه دارد دو طهر است.( طهر به معنی پاک شدن از عادت ماهیانه است.) این شرایط در زمانی است که زن باردار نباشد، اگر باردار باشد در هر نوع نکاح، زایمان و وضع حمل پایان عده‌ی او خواهد بود. عده وفات در هر دو نوع ازدواج، چهار ماه و ده روز از تاریخ فوت شوهر می‌باشد.
ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده: چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.
ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است: ۱- باردارشدن زوجه ۲- توافق طرفین ۳- شرط ضمن عقد
آخرین تفاوت این دو نوع ازدواج الزام به ثبت رسمی آنها است. در عقد دائم زوج موظف است که عقد را ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازاتی که در متن قانون ذکر شده است محکوم می‌شود، اما در مورد عقد موقت اصولا الزامی به ثبت آن نیست اما در سه مورد مرد باید اقدام به ثبت کند و در صورت عدم ثبت به مجازات مذکور محکوم می‌شود. – باردارشدن زوجه ۲- توافق طرفین ۳- شرط ضمن عقد
تفاوتهای این دو نوع عقد را سعی کردیم مبتنی بر خود متن قانون مدنی ذکر کنیم، در سایر موارد و شرایط ازدواج و احکام فرزند با یکدیگر مشترک هستند و تفاوتی ندارند
اولین باشید که نظر می دهید